راهنمای استفاده از نیم فاصله
نیم فاصله یک فاصله با عرض صفر بین دو حرف فارسی است که از چسبیدن این دو حرف به هم جلوگیری می‌کند. از فاصله مجازی یا نیم فاصله در تایپ و نگارش فارسی در مواردی استفاده می‌شود که دو حرف به هم نمی‌چسبند، ولی فاصله مرئی هم ندارند. مثلاً کلمه «بهره‌وری» با نیمفاصله تایپ می‌شود، نه با فاصله «بهره وری». در این مقاله، سعی کرده‌ایم به تمام موارد استفاده از نیم فاصله در نگارش و تایپ فارسی اشاره کنیم. با خواندن این مقاله شما خواهید دانست که کجا باید از نیمفاصله استفاده کنید، کجا از فاصله معمول استفاده کنید و کجا هیچ فاصله‌ای درج نکنید.
راهنمای استفاده از نیم فاصله
علت استفاده از نیم فاصله
استفاده از نیم فاصله در متن فارسی دو دلیل دارد که یکی نگارشی و دیگری فنی است. دلیل نگارشی این است که نیمفاصله باعث می‌شود که ما متوجه بشویم با یک واحد معنایی سر و کار داریم و آن چه که در مقابل ماست، یک کلمه است نه دو کلمه. دلیل فنی نیز این است که اگر در متن به جای فاصله مجازی از فاصله استفاده کنید، مرورگرها و نرم‌افزارهای واژه‌پرداز آن کلمه واحد را دو کلمه در نظر می‌گیرند و ممکن است نیمی از کلمه در انتهای یک خط و نیم دیگر آن در ابتدای خط بعدی قرار بگیرد. اما اگر از نیمفاصله استفاده کنید، این دو بخش یک کلمه محسوب می‌شوند و در کنار هم قرار می‌گیرند. حتی اگر نرم‌افزار ناچار شود کل کلمه را در خط بعدی قرار دهد، هرگز بین دو بخش آن فاصله نمی‌اندازد.
موارد استفاده از نیم فاصله در زبان فارسی
در مورد استفاده از نیم فاصله در تایپ فارسی یک استثنای کلی وجود دارد که در همه‌جا صادق است. اگر نیم فاصله تغییر ساختاری یا ظاهری در کلمه ایجاد نکند، نیازی به استفاده از آن نیست. مثلا، اگر چه ما بین اسم و ضمیر جمع «ها» نیمفاصله می‌گذاریم، اما برای نوشتن «پسرها» نیازی به درج فاصله بین «پسر» و «ها» نیست. پس با در نظر داشتن استثنای بالا، به تشریح موارد استفاده از نیم فاصله در نگارش و تایپ فارسی می‌پردازیم:
- بین «می» و ادامه فعل در افعال حال استمراری (مضارع)، ماضی استمراری.
- بین ریشه فعلی و ضمیر در افعال ماضی نقلی و ماضی بعید.
- بین کلماتی که به ه آخری که صدای ــِـ بدهد ختم می‌شوند و ضمایر ملکی. (ام، ات، اش و …)
- بین کلماتی که به ه آخری که صدای ــِـ بدهد ختم می‌شوند و «ای» نکره‌ساز.
- توضیح: اگر ه آخر صدای ــِـ ندهد و همان صدا «هـ» را بدهد، نیم فاصله درج نمی‌شود.
- در زمان جمع بستن کلمات با پسوند «ها».
- بین پیشوندهای «بی» و کلمه پس از آن.
- زمانی که با اضافه کردن ریشه فعلی به یک اسم، یک صفت فاعلی یا یک مصدر می‌سازیم.
- در صوتی که موصوف یا مضاف به «ـه» غیرملفوظ ختم شود، باید بعد از آن از «ی» اضافه استفاده کنیم و این «ی» با نیمفاصله از کلمه جدا می‌شود.
- ترکیب‌های وصفی عادی و مقلوب که به یک صفت واحد تبدیل شده‌اند.
- بین صفت و موصوف مقلوبی که به یک کلمه تبدیل شده است.
- در پیوند اسمی به جای خط فاصله (-) از نیمفاصله هم می‌توانیم استفاده کنیم.
- بین صفت و پسوندهای تفضیلی «تر» و «ترین».
چگونه نیمفاصله را تایپ کنیم؟
ما در استاندارد یونیکد، چندین کاراکتر با فاصله نامرئی داریم و همین باعث شده که برای تایپ نیمفاصله، از کاراکترها و روش‌های مختلفی استفاده شود. اما ما در اینجا تنها درست‌ترین و ساده‌ترین روش را به شما آموزش می‌دهیم. کاراکتر درست نیمفاصله، نامش Zero-width non-joiner است که در استاندارد یونیکد با شماره U+200C کدبندی شده و در html، با کد اختصاری قابل درج است.
درج نیم فاصله در ویندوز
اگر در ویندوز از صفحه کلید فارسی رایج استفاده می‌کنید، می‌توانید در همه محیط‌های نرم‌افزاری، نیم فاصله را با گرفتن کلیدهای ترکیبی Ctrl+Shift+2 تایپ کنید. اگر در ویندوز از صفحه کلید استاندارد فارسی استفاده می‌کنید (که توصیه ما هم همین است)، در همه محیط‌های نرم‌افزاری کافی است برای درج نیمفاصله از Shift+Space استفاده کنید.
درج نیمفاصله در لینوکش و مکینتاش
در سیستم عامل‌های لینوکس و مکیناش نیز برای درج نیمفاصله کافی است از کلیدهای ترکیبی Shift+Space استفاده کنید.
درج نیمفاصله در اندروید
در سیستم عامل اندروید، بسته به این که گوشی شما چه مارکی است، نرم‌افزار صفحه کلید متفاوتی ممکن است به صورت پیشفرض نصب شود. اکثر نسخه‌های جدید صفحه‌کلیدهای پیشفرض دارای نیمفاصله هستند. مثلا نسخه جدید صفحه کلید پیشفرض گوشی‌های سامسونگ در کنار دکمه فاصله، دکمه نیمفاصله نیز دارد. اما اگر صفحه‌کلید گوشی شما نیمفاصله ندارد، توصیه می‌کنیم صفحه کلید Gboard را که متعلق به گوگل است از پلی استور یا بازار نصب کنید. پس از نصب Gboard و فعالسازی آن از قسمت تنظیمات گوشی، شما هم امکان درج نیمفاصله دارید و هم از قابلیت‌های جالب این صفحه‌کلید بهره‌مند خواهید شد. کاراکتر نیمفاصله در این صفحه‌کلید نیز، در کنار دکمه فاصله قرار دارد.
درج نیمفاصله در آیفون
سیستم عامل IOS در نسخه‌های جدید خود به طور پیشفرض دارای صفحه کلید فارسی است که دکمه درج نیمفاصله نیز دارد و جایگاه آن در کنار دکمه فاصله است.