حق تعمیر چیست؟
شاید این موضوع برای شما دغدغه نیست و یا تا به حال مجبور نشده‌اید برای تعمیر وسیله‌ای حتما به سازنده ان مراجعه کنید اما جالب است بدانید که در کشورهایی نظیر آمریکا، وقتی کاربران وسیله‌ای خریداری می‌کنند، چنانچه در خارج از بازه گارانتی دچار مشکل شود، فقط می‌توانند به سازنده آن تجهیز مراجعه کنند و به نوعی حق تعمیرات گوشی فقط برای سازنده آن وجود دارد. جالب اینجا که تعمیر کردن وسیله به نحوی دیگر، جرم محسوب می‌شده و برای به اصطلاح خاطیان آن مجازات به همراه داشت. این قضیه ادامه داشت تا اینکه در سال 2012 عده‌ای با پویش حق تعمیر برای ماشین شروع کردند. اعتراضات ادامه یافت تا بلاخره حق تعمیر به دیگران هم داده شد. اما شرکت‌های سازنده هم بیکار ننشستند. سعی داشتند با اعتراض به حکم دادگاه آن را ملقی اعلام کرده و مجدد این حق را انحصار در دست خود بگیرند. شرکت اپل نیز یکی از همین شرکت‌ها بود. این اعتراضات شرکت‌ها نه تنها نتیجه‌ای برای آن‌ها نداشت، بلکه باعث شد تا عده بیش‌تری به دنبال حق تعمیر هستند و دادگاه‌های ایالت‌های بیش‌تری این حق را از انحصار شرکت‌های سازنده در بیاورند.
حق تعمیر چیست؟
آیا حق تعمیر به نفع مصرف کننده است؟
مهم است بدانیم که این مطالبه را باید در بستر وسیع‌تر تضاد منافع میان صاحبان فناوری و مصرف کنندگان نگریست که در جهت حذف موانع موجود برای استفاده کامل مصرف کننده از محصول خریداری شده و هم‌چنین مزایای احتمالی برای محیط زیست شتاب گرفته است. جنبش حق تعمیر ابتدا در حوزه وسایل نقلیه آغاز شد و اینک گستره آن به دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی رسیده است. البته شرکت‌های بزرگ فناوری از جمله مایکروسافت و اپل، فعالانه در برابر حق تعمیر مقاومت می‌کنند. مسأله‌ای که با نگاه به درآمدها و منافع این کمپانی‌ها به خوبی قابل درک است. به علاوه الزام به ارائه راهنما برای تعمیر دستگاه‌ها، احتمال افشای برخی اطلاعات و اسرار فنی و تجاری را در پی دارد که شرکت‌های بزرگ از این جهت نیز با فشار مقرراتی برای اعطای حق تعمیر مخالفت می‌کنند.
حق تعمیر در اتحادیه اروپا
هرگونه قانونی تحت عنوان حق تعمیر که توسط اتحادیه اروپا به تصویب برسد قطعا تاثیری شگرفت بر خارج از مرزهای آن خواهد داشت چراکه طبق اعلام سخنگوی این سازمان قراردادهای آتی نیز باید بازتاب دهنده مفاد این قانون شوند. این پیش نویس در واقع بخشی از طرح موسوم به توافق سبز اروپا است که سال گذشته توسط این اتحادیه کلید خورد و هدف آن تغییر اقتصاد این قاره در سایه بحران تغییرات اقلیمی است. الگوی خطی دریافت، ساخت، استفاده و نابودی لوازم الکترونیک به انتهای راه رسیده و به خاطر رشد جمعیت جهان و بالا رفتن میزان مصرف این الگو میتواند بشر را به سمت بحران منابع سوق دهد. به همین خاطر تنها راه برون رفت از بحران جدا کردن رشد اقتصادی از استخراج منابع و اثرات زیست محیطی‌شان خواهد بود.
حق تعمير در ايران
در حال حاضر در بیش‌تر مناطق امریکا این قانون تصویب شده و انحصار حق تعمیر را از شرکت‌های سازنده خارج کرده است. اما در کشور ما داستان به شکلی دیگر است. در کشور ما وقتی وسیله‌ای از بازه گارانتی خارج می‌شود، به نوعی شما آزاد هستید وسیله خود را هر جایی تعمیر کنید.
چرا شرکت‌ها مخالف حق تعمیر هستند؟
استراتژی کنونی تولیدکنندگان به این امر معطوف است که تعمیر گوشی برای کاربر در مقایسه با خرید یک دستگاه جدید، گران‌تر تمام شود و این درست همان نقطه‌ای است که از دید افرادی همچون پدرو پاچکو (Pedro Pacheco)، مدیر ارشد گارتنر باید تغییر کند. به باور او، تولیدکنندگان باید شیوه‌ای را در طراحی انتخاب کنند که هزینه تعمیر دستگاه کاهش یابد. اقدام دولت ایالات متحده آمریکا برای تنظیم مقررات مرتبط با تعمیر گوشی‌های هوشمند از دید موافقان این طرح، موجب صرفه‌جویی بسیار در هزینه مصرف‌کنندگان خواهد شد. چنان که لوئیس راسمن (Louis Rossmann)، فعال حقوق تعمیر و مالک گروه تعمیراتی Rossmann با داشتن 1.6 میلیون دنبال‌کننده در یوتیوب در این باره می‌گوید: اگر یک تراشه 12 دلاری با خراب شدن باتری رایانه از کار بیفتد، من می‌توانم با دریافت چند صد دلار آن را تعمیر کنم؛ اما اپل برای تعمیر همین تراشه، 1500 دلار از مالک دستگاه دریافت می‌کند.