سواد فضای مجازی چیست؟
سواد رسانه ای یا همان معادل انگلیسی آن Media Literacy، درکِ نقشِ رسانه‌ها در جامعه و هم‌چنین مهارتهای ضروریِ تحقیق و بیان خود که برای شهروندان یک جامعه ضروری است. به عبارت دیگر، سواد رسانهای توانایی به‌کارگیری مهارتهای تفکر انتقادی در پیام‌ها، نشانه‌ها و نمادهای منتقل‌شده از طریق رسانه‌های جمعی است. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که از رسانه‌های مختلف، از روزنامه گرفته تا رادیو، تا تلویزیون و اینترنت اشباع شده است. Media Literacy ما را قادر می‌سازد تا همۀ پیام‌های رسانهای را که روزانه با آن‌ها مواجه می‌شویم، درک و ارزیابی کنیم. این مهارت، به ما قدرت می‌دهد تا در مورد آنچه برای خواندن، تماشا و گوش دادن انتخاب می‌کنیم، انتخاب بهتری کینم. هم‌چنین به ما کمک می‌کند تا نسبت به دیگر اعضای جامعه باهوش‌تر شویم. به‌نظر مربیان و محققان از جمله روان‌شناسان رسانهای، سواد رسانهای، به‌عنوان یک مهارت ضروری در قرن بیست‌ویکم معرفی می‌شود.
سواد فضای مجازی چیست؟
اهمیت سواد فضای مجازی
جامعۀ امروز ما پر است از انواع رسانه؛ رادیو، تلویزیون، کتاب، روزنامه، مجلات، بیلوردهای تبلیغاتی، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مستقل دیگر. افراد با گذراندن آموزش اینستاگرام و داشتن سواد فضای مجازی و به‌طور کل، سواد رسانه، می‌توانند پیام‌های پیچیدۀ موجود در این رسانه‌ها را کشف کنند. حتی می‌توانند رسانه‌های خودشان را ایجاد کنند و در شکل‌گیری یک فرهنگ رسانهای فعال، مشارکت کنند. همین امر باعث می‌شود مردم از حالت مصرف‌کنندۀ محتوای رسانه در بیایند و از رسانه‌ها به‌گونه‌ای هوشمندانه استفاده کنند.
سواد رسانهای چه کمکی به افراد جامعه می‌کند؟
داشتن سواد رسانهای، می‌تواند به مردم جامعه کمک کند تا:
- درک کنند پیام‌های رسانهای، چطور ایجاد می‌شوند.
- آن چیزهایی را که رسانه‌ها قصد دارند که ما به باور آن برسانند، تشخیص داده و تمیز دهند.
- اطلاعات غلط، تعصبات، و دروغ‌های رسانهای را از دل برنامه‌ها و محتواها تشخیص دهند.
- آن بخشی از داستان را که کتمان و پنهان می‌شود، کشف کنند.
- پیام‌هایی را که رسانه به خوردشان می‌دهد، براساس تجربه‌های خود، ارزش‌ها و باورهای‌شان ارزیابی کنند.
- پیام‌های رسانهای مرتبط با نظرات خود را طراحی کرده، بسازند و توزیع کنند.
آموزش سواد فضای مجازی
آموزش Media Literacy در جامعه، به رشد اندیشیدنِ انتقادی و مشارکت فعال مردم در فرهنگ رسانهای کمک می‌کند. هدف آموزش این دانش و مهارت، دادن آزادی بیش‌تر به مردم به‌وسیلۀ قدرت دادن به آنان، برای دسترسی، تحلیل و بررسی، و نیز ایجاد رسانه است. ضمن این که پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که آموزش سواد رسانهای، ابزاری برای مقابله با تنباکو، الکل و سایر مواد مخدر، و نیز اختلالات تغذیه‌ای خشونت و قلدری، تبعیض و نژادپرستی است. به‌طور کلی سواد رسانهای، از جمله مهارتهای مهم در زندگی است. داشتن سواد رسانه، در زندگی عمومی مردم کمک می‌کند تا نحوۀ ایجاد فرهنگ را به‌وسیلۀ رسانه و انحصار رسانهای درک کنند. تعداد کمی از شرکت‌ها هستند که خیلی از رسانه‌ها را کنترل می‌کنند و سواد و آگاهی رسانهای مردم را برای تغییر سیستم‌های رسانهای تشویق می‌کنند.
سواد رسانه‌های دیجیتال
سواد دیجیتالی چیست؟ همیشه گفته‌اند قبل از استفاده از هر فناوری و وسیله‌ای، فرهنگ استفاده از آن باید آموزش داده شود. برای این‌که از هر وسیله، به بهترین نحو و کارآمدترین شکلِ ممکن، استفاهد شود، ابتدا نیاز به داشتن دانش استفاده از آن است. در دنیای دیجیتال مارکتینگ هم همین است. سواد دیجیتالی، مهارت‌هایی است که مردم را برای استفاده موثر و مفید از فضای دیجیتال، آماده می‌سازد و فرهنگ استفاده از رسانه‌ها را به آن‌ها می‌دهد. این مهارت‌ها که به آن، سواد تکنولوژی هم می‌گویند، به سه بخش تقسیم می‌شوند که هر کدام، یک قسمت، مهم فضای دیجیتال را برای استفاده بهتر و مفیدتر از آن در بر می‌گیرد.
اینترنت و فناوری‌های دیجیتال، دیگر به یک مولفۀ مهم و اساسی در زندگی مردم تبدیل شده است. با گذشت زمان، به تعداد افرادی که آنلاین می‌شوند، اضافه می‌شود و همین موضوع، اهمیت داشتن سواد فضای مجازی را هم بالا برده برده است. مردم در زندگی روزمرۀ خود، در محل کار و یا هر جای دیگر، از این فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند و در معرض آسیب‌های ناشی از عدم سواد رسانهای و عدم شناخت و سواد فضای مجازی قرار دارند.
چرا سواد دیجیتال اهمیت دارد؟
شما برای حضور در دنیای مدرن و دیجیتالی امروز، به‌ناچار به سواد دیجیتالی نیاز دارید. نداشتن توانایی و مهارت به‌کارگیری از فناوری‌های دیجیتال، به معنی این است که شما قادر به انجام بسیاری از کارها نیستید و به بسیاری از کارها دسترسی ندارید. داشتن سواد فضای مجازی و دیجیتالی به شما کمک می‌کند تا بهره‌وری‌تان را بالا ببرید، دسترسی را برای خود آماده کنید و حتی موجب می‌شود شما زندگی بهتری را تجربه کنید.
فواید سواد دیجیتالی
با گسترش اینترنت و ضرورت سواد فضای مجازی در زندگی ما، کم‌کم ما به یک شهروند دیجیتالی تبدیل شدیم. ما با داشتن سواد دیجیتالی توانستیم موارد زیر را ایجاد کنیم و از آن بهره ببریم:
- بانک‌داری الکترونیک.
- ایجاد ارتباط با فامیل، همکار و دوستان.
- ارتباط با مشاور، یا وکیل.
- صرفه جویی در وقت و هزینه‌های خود، به‌ویژه انجام خریدها و فعالیت‌های اقتصادی خود.
- بالا بردن امنیت برای خود، با محافظت از اطلاعات شخصی.
- در نهایت، تبدیل شدن به یک شهروند مدرن و دیجیتالی.
سواد دیجیتال مالی
سواد مالی دیجیتال، یعنی داشتن دانش و مهارتهای لازم، و نیز ایجاد عادت‌های لازم برای بهره‌گیری موثر از دستگاه‌های دیجیتال در معاملات مالی است. این گونه از سواد دیجیتال، با سطح سواد پایه‌ای فرد، و توانایی او در استفاده از ویایل دیجیتال، رابطۀ مستقیم دارد. داشتن سواد فضای مجازی هم می‌تواند برای او، مهارت مضاعفی به حساب بیاید، تا سریع‌‌تر با وسایلی مانند دستگاه‌های پوز و ATM، کار کند.