قانون پارتو یا قانون 80 به 20 چیست؟
بسیاری از اصول و تعاریف در دنیا وجود دارند که شاید با دانستن آن‌ها بتوانیم تغییر بزرگی به زندگیمان بدهیم. مثل قوانین و اصولی که به ما کمک می‌کنند از زندگی استفاده بهتری بکنیم. علت پیدایش بسیاری از زمینه‌های علمی هم همین مسئله است که چگونه از فرصت محدود زیستن و منابع در دسترس‌مان بیش‌ترین منفعت را ببریم. اصل پارتو یکی از این قوانین است که در هر بعدی از زندگی قابل تعمیم و استفاده است.
قانون پارتو یا قانون 80 به 20 چیست؟
تاریخچه قانون 80 به 20
در سال 1896 اقتصاددانی ایتالیایی به نام ویلفرد پارتو اصلی را بیان کرد که گرچه به لحاظ علمی ثابت نشده است، اما از نظر تجربی نمود بسیاری در جنبه‌های مختلف زندگی دارد. پارتو معتقد بود تنها 20 درصد از امور 80 درصد از نتایج را رقم می‌زنند. برای مثال 20 درصد از مردم 80 درصد از کل ثروت دنیا را در تملک خود دارند. یا 20 درصد از کارهایی که انجام می‌دهیم باعث 80 درصد از درآمدی می‌شود که داریم. اصل پارتو را با نام قانون 20/80 هم می‌شناسند. در برخی از متون عبارت‌های “قانون اندک بخش حیاتی” و “اصل تُنُکی فاکتور” را نیز به عنوان اصل پارتو می‌بینیم. در ریاضیات اصل پارتو را با نام قانون توزیع نامتقارن یا قانون توزیع پارتو می‌شناسیم. زندگی روزمره نیز شواهد بسیاری از تاثیر این اصل را در بر دارد و به راحتی می‌توانیم از آن برای افزایش راندمان کارهایمان استفاده کنیم.
دکتر یوران و اصل پارتو
دکتر یوران طی سال‌های 1930 الی 1940 در امریکا اصلی با نام “اندک بخش حیاتی و بخش عظیم بیهوده” را معرفی کرد که همان اصل پارتو بود. او تحقیقات خود را مورد توسعه و بررسی قرار داد. تا جایی که نزدیک بود قانون پارتو را با نام وی جایگزین کنند. پارتو این اصل را با مشاهده سرمایه داران ایتالیا در دوره حیات خود بیان کرد. چرا که 20 درصد از کل مردم ایتالیا 80 درصد از زمین‌های این کشور را تحت مالکیت خود داشتند. اما یوران این اصل را در مشاهده محصولات معیوب تولیدی به این نتیجه رسید و اعتقاد وی بر این بود که 20 درصد از نقص‌هایی که در محصولات وجود دارد، 80 درصد از مشکلات را ایجاد می‌کنند.
اصل پارتو چه کاربردی دارد؟
همان‌طور که پیشتر ذکر شد، بشر برای استفاده بهینه از زمان و منابع ناچار به مدیریت زمان و برنامه ریزی است. در این بین جای خالی یک معیار کاربردی برای تعیین اولویت‌های کاری احساس می‌شود. این جای خالی را می‌توان به کمک اصل پارتو پر کرد. اگر بدانیم تنها 20 درصد از کارهای روزانه‌مان ما را در رسیدن به 80 درصد از نتایج مد نظرمان یاری می‌دهند، طبیعتا این امور را در اولویت می‌گذاریم و بابت انجام ندادن سایر کارها کمتر به خودمان سخت می‌گیریم. طبق این اصل هر چیزی، از امورات روزانه تا مشتریان، سرمایه داران و … شامل دو قطب است، یک قطب شامل 20 درصد حیاتی و قطب دیگر مجموعه‌ای از 80 درصد بیهوده. حتی در پروژه‌ها هم تنها 20 درصد از کارها 80 درصد از منابع و زمان را مصرف می‌کنند. اصل پارتو همواره اشاره می‌کند که تمرکزمان را روی آن 20 درصد سودمند بگذاریم و از آن بخش نهایت استفاده را بکنیم. یکی از حوزه‌هایی که اصل پارتو در آن بسیار ثمربخش و مفید است، زمینه کسب و کار است. باید روی 20 درصد کارمندانی که 80 درصد سود سازمان حاصل کار آن‌ها است، تمرکز کرد. هم‌چنین باید 20 درصد از کارهایی که 80 درصد نتیجه و سود در بر دارند را در اولویت بالا قرار داد. در گذشته نظام سنتی کسب و کار و مدیریت بر این پایه بود که هر چه سخت‌تر کار کردن نتیجه‌ای بهتر دارد. امروزه این موضوع تا حد زیادی مورد بازبینی و بررسی قرار گرفته و حالا هوشمندانه و خلاقانه کار کردن برتر از زیاد کار کردن به شمار می‌رود.
نمودهای اصل پارتو یا 80 20
یکی از نمودهای اصل پارتو در کسب و کارها این است که 80 درصد مشکلات و نقصان‌های کسب و کار زیر سر 20 درصد از افراد است و باید آن 20 درصد را کنترل کرد. همان گونه که 80 درصد از کارهای هر شرکتی تنها توسط 20 درصد از افراد سازمان انجام می‌شود. لازم به ذکر است که یافتن این بیست درصدی‌ها کار چندان آسانی نیست، چرا که بسیاری از افراد با ترفندهای خواسته یا ناخواسته از دید مدیران دور می‌مانند و همواره به اشتباه تصور می‌شود عده‌ای بسیار کار می‌کنند و بازده مطلوبی هم دارند، و عده‌ای نیز به اشتباه کم بازده به نظر می‌رسند. در اولین گام باید شناخت خوبی نسبت به کارکنان پیدا کنیم و در گام بعد بر اساس ویژگی‌های شخصیتی کارکنان می‌توانیم با هر مجموعه‌ای متناسب با ساختار شخصیتی وی برخورد کنیم و از تنبیه و تشویق و پاداش و … برای بهبود روند کار و افزایش بهره وری استفاده کنیم.
نمودار پارتو چیست؟
برای استفاده بهتر از قانون پارتو می‌توانیم از نمودار پارتو بهره بگیریم. این رسم شامل دو نمودار میله‌ای و خطی است. نمودار میله‌ای نزولی و نمودار خطی صودی است. چرا که محور عمودی سمت راست که مربوط به نمودار خطی است درصد فراوانی تجمعی مولفه‌های محور افقی را در بر دارد. محور عمودی سمت چپ نیز فراوانی هر کدام از مولفه‌های روی محور افقی را نشان می‌دهد. نمودار پارتو در حوزه کنترل کیفیت نشان دهنده عوامل اصلی نقص و شکست و هم‌چنین علل شکایت مشتریان است. این نمودار شمای کلی عوامل و مولفه‌های دخیل در مساله را به صورت مقایسه‌ای به دید تصمیم گیرندگان می‌رساند و یکی از ابزار مفید برای مشاهده شرایط مساله است. دخیل شدن قوه بصری در تصمیم گیری تاثیر به سزایی در نتیجه گیری نهایی مدیران دارد.
اصل پارتو و ترفندهایی برای بهبود بهره وری
به عنوان مدیر و رهبر یک کسب و کار، اجازه دهیم کارمندان خودشان 80 درصد تصمیمات را بگیرند، چرا که با این کار در مسئولیت کار سهم بیشتری پیدا می‌کنند و موثرتر عمل می‌کنند. بی شک در این حالت دغدغه کارکنان برای داشتن نقشی بهتر و مفیدتر افزایش پیدا می‌کند و شاهد بازخورد بهتری خواهیم بود. برای کارمندان نمونه و فعال زمان و منابع بیشتری قرار دهیم. این نوع از کارمندان می‌توانند 80 درصد نتایج مطلوب را برای کسب و کار فراهم کنند، پس اختصاص منابع بیشتر و توجه متناسب به آن‌ها بازدهی را بالا می‌برد. همچنان که صرف انرژی، زمان و منابع مازاد برای کارمندانی که جزو 80 درصد کم بازده هستند به نوعی هدر دادن منابع محسوب می‌شود. مدیران کارآمد 80 درصد زمان را به هدایت و رهبری تیم خود اختصاص می‌دهند. این مدیران زمان بیشتری را برای همفکری و شنیدن صحبت کارکنان صرف می‌کنند تا مشکلات و مسائل مربوط به کارمندان برطرف شود و در نتیجه امور در بستری کنترل شده و منظم جلو روند. در بسیاری از سازمان‌ها شاهد این مساله هستیم که کارمندان زمان زیادی را صرف بروکراسی و گزارش دهی‌های متعدد می‌کنند. حتی بسیاری از سیستم‌های اتوماسیون اداری که ظاهرا مدرن‌تر از سیستم‌های بروکراسی هستند، زمان زیادی را از کارمندان می‌گیرند. در حالی که 20 درصد از امور روزانه آن‌ها سازمان را به 80 درصد از نتایج مورد انتظار می‌رساند. پس خوب است کارمندان را در کارهای مهم‌تر و با اولویت بالاتر به کار بگیریم. و برای چک کردن روند کار آن‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه، کمتر از روش‌های وقت گیر استفاده کنیم.
قانون 20/80 پارتو در سایر زمینه‌ها
قانون 8020 به طور عمده روی مسائل مدیریتی و اقتصادی تمرکز دارد ولی کاربرد آن به طور گسترده‌ای در سایر زمینه‌ها نیز به چشم می‌خورد. از جمله مواردی که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:
- کاربرد در علم رایانه: شرکت مایکروسافت معتقد است که برطرف کردن 20 درصد از خطاهای گزارش شده از سوی مشتریان، 80 درصد از مشکلات نرم‌افزارها را حل می‌کند.
- کاربرد در علوم ورزشی: 20 درصد از تمرینات و اصول رژیم باعث تاثیرگذاری در تغییر فرم بدن می‌شوند.
- کاربرد در ایمنی هنگام کار: 20 درصد از خطرات باعث بروز 80 درصد از صدمات و آسیب‌های جسمی و سوانح می‌شوند.
- کاربرد در رسانه های اجتماعی: 20 درصد از محتوایی که روزانه توسط یک کسب و کار تولید می‌شود مخاطبان را افزایش می‌دهد و پر بازدید است به طوری که 80 درصد بازدهی را در بر دارد. لذا باید روی همان 20 درصد از مطالب، زمان و خلاقیت بیشتری صرف کرد.
در پایان ذکر این مطلب الزامی است که اصل پارتو قانونی صد در صدی نیست اما پر واضح است که بسیاری از اموری که روزانه در هر جایی و در هر حوزه‌ای انجام می‌شوند چندان بازدهی ندارند. با توجه به اینکه بشر همواره در پی کنترل و مدیریت بهتر امور و بهینه سازی عملکرد است، اصل پارتو را برای داشتن راهنمایی به کار برده است. با این هدف که بتواند از منابع در اختیار خود بهترین نتیجه را حاصل کند.