وضعیت و کاربرد هوش مصنوعی در ایران
هوش مصنوعی شاخه‌ای از علوم رایانه و کامپیوتر است که هدف اصلی آن تولید ماشین‌های هوشمند جایگزین انسان‌ها است. هوش مصنوعی در حقیقت نوعی شبیه سازی هوش انسانی برای کامپیوتر است و منظور از هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که به گونه‌ای برنامه نویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را داشته تا بتواند وظایفش را انجام دهد.
وضعیت و کاربرد هوش مصنوعی در ایران
در حال حاضر حقیقتا در زمینه هوش مصنوعی ما در ایران در اول راه هوش مصنوعی قرار داریم. امروزه هوش مصنوعی به جایی رسیده که توانسته در زندگی فردی مردم نفوذ پیدا کنید و استفاده از آن در برخی کارهای روزمره بسیار ناملموس است، در حالی که ما تنها متوجه تاثیرات هوش مصنوعی نیستیم. این مسئله نشان می‌دهد که رفته رفته استفاده از هوش مصنوعی بیش‌تر خواهد شد و کاربردهای جدی‌تری پیدا خواهد کرد. همین حالا هم از هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند پزشکی، صنایع تولیدی، بازاریابی، اتوماسیون فرآیندهای مختلف، اقتصاد و … به کار می‌رود و آینده‌ای شگفت انگیز نیز پیش بینی می‌شود. هم‌چنین علاوه بر آن چه که گفته شد فعالیت‌هایی مانند طراحی سیستم‌های ایمنی، مسائل تشخیص هویت، بازی‌های کامپیوتری، طراحی سیستم‌های پیشرفته نظامی، طراحی نرم‌افزارهای هوشمند و… همه رو به پیشرفت هستند و برای پیشرفته‌تر شدن به هوش مصنوعی نیاز دارند. با توجه به همه‌ی این مسائل استفاده از هوش مصنوعی هر روز بیش‌تر از روز دیگر خواهد شد و هم چنان که کاربردهای آن گسترش خواهد بافت نیاز به متخصصان هوش مصنوعی هم بیش‌تر خواهد شد. همین امر باعث می‌شود تا فرصت‌های شغلی برای متخصصان هوش مصنوعی روز به روز بیش‌تر شود!
پیشنهاد نویسنده: خطرات هوش مصنوعی برای انسان چیست؟
بازار کار هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
خوشبختانه بازار کار هوش مصنوعی چند سالی است که در ایران با اقبال خوبی مواجه شده است و شرکت‌های متعددی چند سالی است که در زمینه هوش مصنوعی در کشورمان شروع به فعالیت کرده‌اند. علاوه بر آن با پیشرفت کسب و کارهای آنلاین و کسب و کارهای داده محور در ایران، نیاز به استخراج داده و تفسیر داده‌ها بیش‌تر شده و در آینده نیز بیش‌تر خواهد شد. به طور کلی همگام با پیشرفت‌هایی که در دنیا در زمینه هوش مصنوعی رخ می‌دهد و نیاز به متخصصان هوش مصنوعی بیش‌تر می‌شود، در ایران هم، نیاز به متخصصان هوش مصنوعی در آینده بیش‌تر خواهد شد و بازار کار هوش مصنوعی در ایران هم روز به روز گسترده‌تر خواهد شد.
موقعیت‌های کار در زمینه هوش مصنوعی در ایران بیش‌تر از این که هست خواهد شد اما در حال حاضر در زمینه‌های زیر به نیروی متخصص بیش‌تری نیاز است:
- برنامه نویس، مدیر وب سایت.
- طراح و تحلیل‌گر نرم‌افزار.
- طراحی و ساخت ابزارهای هوشمند.
- متخصص هوش مصنوعی و صنایع.
- طراح بازی.
- مدیر شبکه.
- مدیر امنیت اطلاعات.
- طراح انواع ربات.
جالب است بدانید که هم اکنون در کشورمان ایران 29 شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی داریم که نام آن‌ها به این ترتیب است:
- مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت.
- امن موج.
- ایبو.
- پایگاه جامع تحلیل محتوا.
- پردازش هوشمند نور.
- تحلیل افزار طوبی تک.
- تحلیل افزار مبتکر میراث.
- تکسوس.
- خورشیدسافت.
- داده پرداز نوین.
- دیتاک.
- دیتامون.
- راهکار پردازش ژرف.
- رایاداده.
- رباتیک و هوش مصنوعی نوژان.
- ژرفیران.
- سحاب پرداز.
- سیستم نگر ساینا.
- عامر اندیش هوشمند.
- عصرگویش پرداز.
- فراگستر.
- فرآیند مدار پیشرو.
- فناپ.
- فن‌آفرینان زندگی نو.
- فناوران اطلاعات سخن.
- گنج آفرینان تابان ایده.
- آرمان رایان شریف.
- مشاوران مدیریت هماپلاس.
- نظربین.
آینده شغلی هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
هوش مصنوعی به عنوان محرک اصلی فناوری‌های نوظهور مانند رباتیک و اینترنت اشیا و بیگ دیتا دانست که در آینده نزدیک بر روی اکثر شغل‌ها تأثیر می‌گذارد. کشور ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و تعداد آگهی‌های استخدامی هوش مصنوعی در سایت‌های کاریابی ایرانی رشد چشم گیری داشته است. امروزه می‌توان ردپای هوش مصنوعی، ربات‌ها و علوم شناختی را که بخش زیادی از آن‌ها بر پایه علوم رایانه شکل گرفته‌اند در زندگی روزمره انسان‌ها و علوم مختلف دید و آینده‌ای را متصور شد که موضوعاتی از جمله پزشکی، نرم‌افزارها، پیش‌بینی وضع هوا، کاربرد ربات‌ها و حتی علوم انسانی متأثر از این علوم جدید هستند. گرچه تأثیر این فناوری‌های نوین هنوز چندان واضح نیست اما این فناوری‌ها بدون شک شیوه زندگی انسان‌ها را تغییر داده‌اند.
پیشنهاد نویسنده: در ارتباط با ربات‌های فوتبالیست بخوانید.
رویکرد و نگاه‌ها به هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
گفتیم که هوش مصنوعی شاخه‌ای از علوم رایانه است که هدف اصلی آن تولید ماشین‌های هوشمندی است که توانایی انجام وظایفی که نیازمند به هوش انسانی است را دارد. هوش مصنوعی در حقیقت نوعی شبیه سازی هوش انسانی برای رایانه است و منظور از هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که به گونه‌ای برنامه نویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را دارد. در همین زمینه رباتیک نیز حوزه‌ای از علم و تکنولوژی است که با ربات‌ها سر و کار دارد. ربات‌ها ماشین‌هایی هستند که برای انجام یک سری کارها به صورت اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک، از قبل برنامه ریزی شده‌اند. رباتیک علمی است که با طراحی، ساخت و برنامه نویسی انواع ربات‌ها سر و کار دارد. از سوی دیگر علوم شناختی که یکی از دانش‌های نو است در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات مجموعه دانش‌های هم گرا را تشکیل می‌دهند. این رشته از زیر مجموعه‌های علم اعصاب، روانشناسی، زبان شناسی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن تشکیل شده و کاربرد وسیعی در موضوعات مرتبط با هوش مصنوعی دارد. همه این دانش‌های نوین در یک موضوع باهم توافق دارند و آن هم شناخت مغز انسان و کارکردهای آن است. حیات انسان و جامعه وابسته به کارکردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن می‌تواند تأثیر به سزایی بر همه ابعاد حیات انسان دارد. در این میان هوش مصنوعی، ساخت رایانه‌هایی که بتواند وظایف انسان را انجام دهند و رابطه انسان و فناوری از اهمیت بیش‌تری برخوردارند. در سال‌های اخیر با توسعه دانشگاه‌های کشور و رشد تعداد دانشجویان و محققان جوان در عرصه فناوری‌های نوین مقالات و تحقیقات علمی نیز در حوزه این فناوری‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای رشد داشته است. با وجود اینکه زمان زیادی از ورود دانشگاه‌های ایرانی به عرصه فناوری‌های جدید نمی‌گذرد اما بررسی رتبه دانشگاه‌ها با موضوعات خاص مرتبط با فناوری‌های جدید نشان می‌دهد علیرغم تازه وارد بودن اما تأثیرات قابل ملاحظه‌ای در حوزه علوم جدید داشته‌اند.
اخلاق در هوش مصنوعی چیست و قوانین در این باره چه می گویند؟
برخی شرکت‌های آمریکایی قبلاً در مورد آموزش اخلاقیات به هوش مصنوعی و وضع قوانین در این باب صحبت کرده بودند. در حال حاضر دولت این کشور با همکاری چند کشور دیگر وارد عمل شده است. گفته شده ایالات متحده آمریکا با همکاری سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی و چند کشور دیگر به دنبال ارائه دستورالعمل‌های غیر الزام آور برای ایجاد و استفاده از هوش مصنوعی هستند. این دستورالعمل‌ها به شرکت‌های توسعه دهنده هوش مصنوعی توصیه می‌کند به هوش مصنوعی خود احترام به حقوق بشر، ارزش‌ها و هنجارهای دموکراتیک و قانون را آموزش دهند. هم‌چنین سیستم‌های هوش مصنوعی باید برای کاربران ایمن، باز و واضح هستند و کسانی که هوش مصنوعی را می‌سازند و از آن استفاده می‌کنند باید مسئولیت اقدامات خود را بر عهده بگیرند و شفافیت دارند. این دستورالعمل‌ها هم‌چنین به دولت‌ها برای افزایش بودجه توسعه هوش مصنوعی و ایجاد چارچوب‌هایی برای محقق کردن تحقیقات در این زمینه به برنامه‌های کاربردی در دنیای واقعی کمک می‌کند. این دستورالعمل‌ها که حاصل کار و تلاش ۵۰ کارشناس در بخش‌های عمومی و خصوصی از جمله دولت‌ها و شرکت‌های فناوری است، در تاریخ ۲۲ ماه مه سال گذشته منتشر شد.
آیا هوش مصنوعی می‌تواند باعث نگرانی شود؟
نگرانی این است که ممکن است به این اصول عمل نشود. در حالی که این اصول می‌توانند به شکل‌گیری قوانین مفید کمک کنند، اما هیچ تعهدی برای احترام به آن‌ها وجود ندارد. هم‌چنین، این دستورالعمل تنها بر تعداد کمی از کشورها تأثیر می‌گذارد که مثلاً چین که به سو استفاده از هوش مصنوعی برای تجاوز به حریم خصوصی و نقض آزادی بیان شناخته شده در جمع آن‌ها نیست. ابلاغ این دستورالعمل یک جهش در مسیر درست است، اما تنها یک گام کوچک است و اقدامات لازم برای آموزش اخلاقیات به هوش مصنوعی باید بیش‌تر و بیش‌تر شود.
خبر خوب برای علاقه مندان و فعلان حوزه هوش مصنوعی در ایران
خبر خوب این است که طبق اعلام سید محمد مهدوی، مشاور صندوق نوآوری و شکوفایی به زودی قرار است طرحی با نام حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی از کسب‌وکارهای هوش مصنوعی اجرایی کرد. او درباره تسهیلات این صندوق به طرح‌های حوزه فناوری توضیحاتی ارائه داده است. در این گفت‌وگو سید محمد مهدوی فناوری‌ها را به صورت کلی به دو دسته فناوری‌های گلوگاهی و فناوری‌های روبه آینده تقسیم کرد. مهدوی اشاره‌ای نیز به تفاوت‌های این دو دسته داشت. به‌گفته او، فناوری‌های گلوگاهی فناوری‌هایی هستند که امروز شرکت‌ها به آن نیاز دارند و فناوری‌های رو به آینده، همان‌طور که از نامشان پیداست، بیش‌تر معطوف به نیازسنجی‌های آینده است. به گفته مشاور رئیس هئیت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی، این صندوق برای هر دو نوع از فناوری‌ها تسهیلاتی در نظر گرفته است. برای فناوری‌های گلوگاهی که ریسک چندان بالای برای تحقیق و توسعه ندارند تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان به‌صورت بلاعوض به کسب‌وکارهای این حوزه داده می‌شود. درباره حمایت از فناوری‌های رو به آینده نیز مهدوی تاکید کرد صندوق ۹۰ درصد و در برخی از موارد ۱۰۰ درصد هزینه‌های این نوع از فناوری‌ها را پوشش می‌دهد.
صندوق نوآوری و شکوفایی و هوش مصنوعی
مهدوی در ادامه صحبت‌هایش به‌صورت موردی به فناوری‌هایی که ذیل فناوری‌های رو به آینده و آینده‌ساز قرار می‌گیرد نیز اشاره‌ای داشت. به گفته او فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، داده کاوی و بیگ دیتا، اینترنت اشیا، واقعیت افزوده، علوم شناختی و علوم اجتماعی محاسباتی، نانوتکنولوژی، و بایوتکنولوژی در این طبقه قرار می‌گیرند و به‌خاطر ریسک‌هایی که سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها دارد صندوق نوآوری و شکوفایی سطح حمایت‌های خود از این فناوری‌ها را افزایش داده است. گفتنی است صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری در راستای اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تاسیس شده است. سال ۱۳۹۲ بود که زیرساخت‌های این صندوق مثل ساختار سازمانی، دستورالعمل‌ها و نحوه ایجاد کمیته‌های اعتباری شکل گرفت. تا پایان سال ۱۳۹۵ مجموع مبلغ مصوبات این صندوق به بیش از هزار میلیارد تومان رسید. هدف این صندوق کمک به تحقق و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، تکمیل زنجیره ایده تا بازار و تجاری‌سازی نوآوری‌ها، دستاوردهای پژوهشی و اختراعات و کاربردی کردن دانش از طریق ارائه کمک‌ها و خدمات مالی به شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان.
اگر سوالی در این زمینه دارید در بخش نظرات از ما بپرسید.